Վայրի անտառ-№21

(Քսանմեկերորդ դար)


Չխոնարհվե՛ս ու չընկճվե՛ս,
Ոչ մի անգամ մարդկանց առաջ,
Քեզ չեն ների եթե ընկնես,
Եթե ընկնես, վեր կաց նորի՛ց,
Քեզ բարձրացնող ձեռքեր չկան,
Վար իջեցնող ձեռքերն են շատ:
Չվախենաս ուժեղների՛ց,
Վախկոտներից վախեցիր միշտ,-
Շներն էլ են առյուծանում իրենց վախից:
Չհավատաս, բայց հավատա,
Չվստահես ու վստահիր,
Մի ականջդ բամբակ խցկիր,
Իսկ մյուսը հեռու պահիր
Լեզուներից շողոքորթող,
Վտանգավոր անտառ է սա՛,
Ամեն մեկը գաղտնիքիդ գող`
Ամեն մեկը ընկեր բարի:
Չերկմտես ու չշտապե՛ս,
Չնահանջե՛ս ընտրած ուղուց,
Քեզ հետևող աչքերն անտես
Մի օր թեև լեզու կառնեն
Եվ կմատնեն գաղտնիքդ սուրբ,
Եվ ձեռքերը, որ գրկում են,
Մի օր հաստատ կհարվածե՛ն:
Պատրաստ եղիր ամեն ինչի
Եվ ուրացմանն սպասելի,
Եվ սպասված հարվածներին,
Եվ կեղծիքին պատրաստ եղիր,
Եվ ստերի սուտ լինելուն,
Եվ սուտն իբրև ճշմարտություն
Քարոզողին հավատացրու,
Որ սուտ է նա ճշմարտորեն`
Վայրի է դեռ անտառը մեր:
Ու բոլորը բարձրանում են ծառերն ի վեր,
Բայց քչերն են հասնում հասած պտուղին,
Պայքարում այդ շատ-շատերն են ընկնում վար ,
Նայիր վե՛րև, պտուղն ուտողը
Լոկ ուժեղն ու խորամանկն է սպասող,
Առաջինը, որ բոլորին գցում է ցած,
Իսկ երկրորդը հետևում է միշտ ուժեղին,
Հետեևություն.
Բարի գալուստ անտառը մե~ր,
Զգույշ եղիր` օտար ընկեր:


4/07/07թ.

Ծանոթություն

Շատ եմ սիրում գարունը,
Ապրող դարի եռման
Ձայնը կանաչ հեռվում:
Ծանոթության համար
Ե՛կ հանդիպենք այնտեղ,
Ուր ծնվում է երգը:
Ես եմ գալիս նորից,
Դու ես գնում դարձյալ,
Որ հանդիպման ճամփին
Տաք համբույրով մի պարզ
Հանկարծ չբաժանվենք:
Չե՞ս ճանաչում դու ինձ.
Ես սիրում եմ գարուն,
Ես սիրում եմ արև,
Առավոտը մաքուր,
Ու գիշերը քնկոտ,
Ու որոտը հզոր,
Որ պայթում է հանկարծ
Ձայնեղ երգի նման:
Երբ կքայլես մի օր
Այգիներում գարնան,
Ու արևոտ հետքդ
Իմ հետքերին խաչվի,
Դու իմացի՛ր, որ մենք
Հենց այդ պահին ծանոթացանք:

Անկախություն

Եվ կլցվեն նորից փողոցները լույսով,
Ազատ մարդկանց երկրում 
Դու չես տխրի երբեք:
Բայց ուր կորար հանկարծ,
Ո ՞ւր ես անկախություն,
Ամբոխներում կորար,
Թե չես ծնվել դու դեռ:
Կիսակախյալ երկրիս

Սև պատերի ներքո,
Քո անունն է գրում
Մի գրագետ մանուկ,
Գրում է, որ դու ապրես,
Ապրես հանուն երկրի,
Հանուն երգի ապրես
Եվ քո լեզվով գրես,
Պատմությունդ գալիք:
Դու չե ՞ս լսում նրան,
Քո սևահեր որդու
Ձայնն է լսվում նորից,
Նա գոռում է անխոս.
- Փրկի՛ր, այն ինչ ունես:
Մինչդեռ դու խնջույքում օտար,
Օտար տերերի հետ,
Պար ես բռնել անհայտ
Ու քաոսում ձայնեղ
Ճշմարտության ձայնը,
Արձագանք է դառնում:
Իսկ քո փողոցներում
Օտար երգ է հնչում,
Դու չես լսում հողի
Ու երկնքի ձայնը,
Որ հարազատ որդուդ
Շուրթերով են խոսում:
Գեթ մեկ օրով ապրող
Մարդկանց երկիր է սա,
Ուր բանտում են նրանց,
Ովքեր խոսել գիտեն
Ու չեն ընկել հանկարծ
Թիկնապահի զենքից:
Եվ այս երկրում
Ամեն քարը արյամբ
Ու քրտինքով ներկվեց
Եվ քարերն այդ դեն նետեցին,
Բաժանեցին ու տիրեցին.
Դու լքեցիր երկիրդ սուրբ:
Կանցնի ժամանակ
Ու դու ետ կգաս,
Կբացես բոլոր
Դռները փակված
Ու փողոցները կլցվեն լույսով,
Եվ երկիրն այդ.
Ես կկոչեմ Սուրբ Հայաստան,
Դու անվանիր Ազատությո՛ւն:

ԳԱՐՄԱՐ
15/09/2012թ.

Զբոսանք Գարմարի հետ

Ես մեկնել եմ
Հեռավոր երկրիս
Կանաչ սարերից,
Ծնվող օրերից,
Եկել եմ ասեմ բարեկամաբար.
Լսիր խենթերից` խենթի ձայնը իմ,
Ես եմ Գարմարը`անհայտ բանաստեղծ:
Ուզո ՞ւմ ես բացեմ դուռ ու պատուհան,
Ու երգով լցնեմ անտարբեր հոգիդ,
Ուզո ՞ւմ ես գնանք մեծ զբոսանքի,
Ուր քեզ ցույց կտամ մեծ երկնաքերեր,
Անշուք խրճիթներ` անոթի մանկանց:
Ճորտատեր չեղած.
Դու այս կողմերում չես եղել գիտեմ,
Չես տեսել նրանց քաղաքները շեն,
Չես սիրել նրանց վավաշոտ կանանց
Ու չես մարտնչել նրանց բազմազորք
Բանակների դեմ:
Ու դու այս բուրգի կառուցման համար,
Ոչ քար ես տաշել, ոչ մտրակ մաշել`
Անխոհեմ ճորտի կռացած մեջքին:
Փակիր այս էջը ու առաջ գնանք,
Ճորտեր եղել են բոլոր դարերում,
Եվ անգամ երբ շղթաներից են ճորտին ազատել
Նա միևնույնն է` նույնն է մնացել:
Եկ դանդաղ քայլենք, նոր ափ եմ տեսել,
Այս ափում ապրող խելամիտ մարդիկ
Կարծում են, որ հենց իրենք են խելոք,
Խելոքն ամենքից:
Բայց բոլոր անհայտ, հայտնի ափերում,
Քաղաքակրթության քարանձավներից
Տե՛ս, մեզ են նայում, մարդիկ այն ազնիվ`
Նախապապերը այս <<խելոքների>>,
Որ ոչինչ ասել, կամ ապացուցել
Չեն ուզում կարծես,
Քանզի այսպես թե այնպես,
Աշխարհում ապրող և բոլոր մարդիկ,
Միշտ դուրս են եկել` նույն քարանձավից:
Ամեն ինչ հիշել ու մոռանալով,
Եկ գնանք գարուն,
Թե քեզ դուր չեկավ այս առաջարկս
Կարող ես չգալ, ինքս կգնամ:
Ես մի գործ ունեմ,
Ուզում եմ բոլոր հատված ծառերի
Թարմ հիշատակին, արձան կանգնեցնել,
Այս փոքրիկ շիվի` նորածիլ տեսքով,
Թող որ ամեն ինչ գարունն ընդունի,
Ծաղկունքից բացի ոչինչ չեմ ուզում,
Այս տնկին գուցե դառնա մի մեծ ծառ
Ու ինչ-որ մեկը, ինչ-որ ժամանակ,
Նայելով նրա հզոր ճյուղերին
Իր կանաչ ծառը աշխարհում տնկի:
Դրանով հաստատ անմաքուր օդը
Մաքուր թթվածնով նորից կշնչի:
Բայց այժմ
Քեզնից խլելով թանկ ժամանակդ,
Թույլ տուր քեզ տանեմ անհայտ ապագա,
Միշտ վախենում ենք մենք այնտեղ գնալ,
Քանզի հարմար է մեզ այս վիճակը.
Մի ոտքն անցյալում, իմացյալ ներկան`
Երկրորդ ոտքի տակ:
Ես հավատում եմ, որ ապագայում
Դու կարող ես լինել այն նախնին
Պրպտուն մարդու,
Ով իր նորաստեղծ ընտանիքի հետ
Տուն կկառուցի նոր մոլորակում,
Ու մեր այս դարի արագ վազորդին
Նա կանցնի գուցե մի փոքրիկ ցատկով,
Բայց դա կլինի թե երբ, չգիտեմ:
Մի պահ շունչ քաշիր, թե շատ ես հոգնել
Ու թե չես կարող.
Եկ չբարձրանանք լեռն այս ձնածածկ
Եվ հաղթահարենք բլուրն այս փոքրիկ,
Բայց կանցնի ժամանակ,
Ու մենք նույն բլրից թախծոտ կնայենք
Բարձրադիր լեռան մաքուր ճերմակին,
Կկորչենք ճղճիմ հոգսերում անլույս,
Փոքրիկ բլրից ոչինչ չենք տեսնի:
Այնպես եմ ուզում, որ հիմա գոչես.
Չեմ հոգնել Գարմար, գալի~ս եմ գալի~ս,
Գալիս եմ փոխեմ ընթացքն իրերի,
Նվաճեմ լեռը` հաղթեմ ինքս ինձ,
Գալիս եմ լցնեմ դատարկը լույսով,
Ջնջեմ եսասեր բառն ամեն լեզվից,
Կառուցեմ այնտեղ, որտեղ տուն չունեն,
Ջուր տանեմ նրանց ովքեր ծարավ են:
Գալիս եմ ես այն երազանքի պես,
Որը դառնում է իրականություն:
Աշխարհի բոլոր ծագերը կորած
Գալիս եմ մարդու անցած հետքերով,
Եվ այս փոխանցիկ դրոշս բարու
Գալիս եմ, որ տամ այն երջանիկին,
Այն վաթսուն միլիոն սերմնաբջիջից
Լույս աշխարհ եկած միայն այն մեկին`
Արարող մարդուն:
Ու նա թող մեր պես զբոսնի երկար,
Լինի մեզանից ամենալավը,
Աշխարհում մի բան փոխելու համար
Մեր նման երբեք չքանդի հինը:
Բայց դու դեռ լուռ ես,
Նայում ես ձյունե լեռան գագաթին,
Այսպես կարող ես երկար երազել,
Նույն տեղում մնալ, ափսոսալ նորից,
Կանաչ բլուրը ապահով է չէ ՞,
Երկմտող հոգիդ թռիչքից առաջ
Ոչ թևեր ունի, ոչ հաղթելու կամք,
Բայց դու դեռ հոգնած վստահ քայլերով
Կգնաս դեպ վեր` դեպի երազանք:
Ես գիտեմ հաստատ,
Բոլոր դարերում ճանապարհը մեր,
Լինի քարքարոտ, լինի անարգելք,
Կտանի այնտեղ, ուր արդարության
Ու անարդարի համառ պայքարն է`
Բախումն այն հզոր ապրող ձայների
Որտեղ ծնվում է նորածին հույսը,
Ու մենք այն գիտակ վավերագրի պես
Կգրենք և այն ինչ-որ չի եղել,
Ինչ-որ կլինի կրկին կգրենք:

Կգա առավոտ, կծնվի լույսը,
Կգնամ նորից ինչպես եկել եմ,
Իմ երկրում հիմա գարունն է ապրում,
Ուզո՞ւմ ես գնանք նոր զբոսանքի:

© Գարմար
2012թ.

Բառախաղ անկեղծ

Դու հուր, հրե հրաշունչ հոգի,
Նվագիր նորից սրինգը սիրո,
Տարփանքին տրված տառապանքնդ տար,
Կրակոտ կյանքի կրքերին կորած:
Մոռացի՛ ր մարդկանց մեղքերը մեռած,
Ապրիր ապրումով`ապրելով ապրիր:
Դու կին, կյանք, կիրք մի կրակոտ,
Լուսաբեր լուսե լույս իմ լուսավոր,
Եվ երբ երբեմնի երազում եղած,
Լսես լռության աղաղակը իմ,
Իմ հուր, իմ հրե, հրաշունչ հոգի,
Իմացի՛ ր հաստատ, որ սիրում եմ քեզ:


15/11/2011թ.

Ձուլվող տեսակին

Այս լեզվով են խոսում գետերը,
Լեռներն են խորհում այս լեզվով:
Ու թե մեր լեզուն դու չես հասկանում,
Ինչպե՞ս պիտի գետի հետ խոսես,
Եվ ո՞նց պիտի հասկանաս
Լռության ձայնը`հզոր լեռների:
Կարող ես անշուշտ ունկերդ փակել,
Կարող ես փախչել ինքդ քեզանից,
Բայց երբ ինչ- որ տեղ լենռները խոսե՞ն,
Ու քեզ բարևեն նրանք հայերե՞ն,
Դու չզարմանաս.
Դա մեր ձայներն են,
Որ կուտակվել են դարերից դարեր,
Ու հիմա փնտրում են մեր ցեղակցին,
Հեռավոր ափում`աշխարհում մի տեղ:

21/01/2012թ.

Ոսկեշապիկ Գաղթականի

Առավոտ էր մութ` լույսը չբացված,
Մի հին ճամպրուկ ուղեկցում էր մեզ,
Լռադե~մ, դանդա~ղ, գնում էինք անհարց,
Լքված էր տունը` դատարկ էր ու խեղճ:
Մեր ճանապարհը անհայտությունն էր`
Արկածախնդիր բախտն էր քմահաճ,
Նորից այն հինն էր, դարձյալ այն նույնը`
Մեր ճանապարհը կոչվում էր նահանջ:
Վայրկյանը կարծես կանգնել էր տեղում
Մինչ ժամանակը ժամանակ չուներ,
Գնում էինք այսպես, գնում էինք և ո՞ւր
Այս հարց հարցերին պատասխան չկար:
Ի՞նչ էինք երազում մեկնելուց առաջ
Երբ ուղևորի տոմսակ ստացանք,
Միգուցե մի տո՞ւն, ընդարձակ սենյա՞կ,
Մի շքեղ դղյակ, որը չստացանք:
Բայց ինչպես գիտենք սեփական փորձից
Երազը հաճախ երազ է մնում,
Ու որքան բախշվեն երազներ ձրի`
Իրողությունն է իրականանում:
Եվ այսպես հասանք աշխարհի ծայրը,
Որ նոր հասկանանք ճշմարտություննե՞ր,
Սակայն մենք գիտեինք, որն է սխալը.
Կա սխալ, որի չգործելն ուժերից վեր է,
Դա նման է անխոս կարիքի
Պարտադրանքի նման պահանջկոտ,
Եվ ընդդիմանալ ընդդեմ կարիքին.
Մենք ընդդիմացանք փախուստով այս նոր:
Ոչ մի տեղ տանող ճանապարհներ կան,
Որոնց անցնելը հեշտ է ավելի,
Տեղում մնալն է երբեմն դժվար,
Արմատից պոկվելը` հաստատ ավելի:
Մեր ընտրությունը` ընտրություն չկար,
Դարագլխի այս հապճեպության մեջ
Պետք էր որոշել, առավել շտապ
Մի մեծ դուռ բացել` փոքր պատի մեջ:
Եվ մենք բացեցինք պատի մեջ աշխարհ
Դառնալով նրա ծառան ու տերը:
Կամ յուրային ենք, կամ բնիկ օտար,
Կամ հարազատ ենք, կամ սա էլ դեր է,
Կամ ուղևոր ենք, կամ տեղ ենք հասել,
Ու հիմա բոլորըս կարոտի դեսպան`
Մեր տունն ենք սարքում աշխարհում մի տեղ,
Անունը դնում կարոտ մի անսպառ`
Անունը դնում` փոքրիկ Հայաստան:
Մխիթարանքի նման սփոփանք
Դեռ չեն հորինել մարդիկ հիրավի,
(Գեթ մխիթարվենք որ միասին ենք)
Եվ սա ճանապարհն է այն ճանապարհի,
Որով անցնում են բոլոր ազգերը,
Կորած իմաստի գտնելու հույսով:
Սա փորձություն է, իսկ վերջում պարգև`
Դառնալ ավելի ուժե՛ղ ու հզո՛ր:
Փորձության մեջ էլ ձեռք բերել նոր փորձ,
Աշխարհին տանել աշխարհը մեր հին,
Որ հարստանա մոլորակը ողջ
Այս բախումներից հին արվեստների:
Գեթ մխիթարվենք, որ մենք քանդել ենք սահման ու պարիսպ,
Եվ ցանկապատել տարածությունը անսահմանությամբ,
Վանել ենք կամա պարզությունը զուսպ
Անցնելով այս նոր ճամփեքով անանց:
Եվ ստացել ենք մի հին անձնագիր`
Համայն աշխարհի այն քաղաքացու,
Ով ոչ մի փաստաթուղթ ի ծնե չուներ.
Միայն ճմրթված անմաշ անցաթուղթ`
Մի ժպիտ, որով փակ դուռն է բացվում:
Մի լեզու ունի աշխարը խոսուն,
Բացարձակ ուժի` լեզուն այն անուժ,
Մենք չենք ընդունում ուժի գործածման բոլոր ձևերը,
Որով ուժեղի մոտ միշտ թույլն է մեղավոր:
Ուստի փոխել ենք ուժը ժպիտով,
Որպեսզի աշխարը դառնա նորավոճ,
Եվ իր անկաշկանդ բարի ժպիտով
Կոճակ արձակման արարողությամբ
Ազատի իրեն փակ սահմաններից,
ԵՎ ապաշխարհի մեղքի թողությամբ.
Աշխարհը մեծ է առանց սահմաններ:
Եվ մենք եկել ենք, որ ապացուցենք,
Որ չկա <<այստեղ>> և <<այնտեղ>> չկա՛,
Կա լոկ հայրենիք, աշխարհը ու մենք:
Հիմա նստել ենք ճամպրուկի վրա
Պատրաստ մեկնելու վերադարձի պես,
Աշխարհից աշխարհ, մեր տանից մեր տուն:
Թող ճանապարհը միայն հիշի մեզ ,
Եվ ի՞նչ ենք բերել ու ի՞նչ ենք տանում,
Կարևորն այն է թե ինչ ենք թողել.
Թողել ենք երկիր, տուն ու հայրենիք,
Խնդիրն ու մուտքն ենք թողել առանց ելք,
Կողպել ենք դուռը մենք ներս ու դրսից,
Ու գողի նման թողել հեռացել,
Գողանալով մեր մարմինը հոգուց:
Մի ցուցանակ ենք պատին փակցրել,
Վաճառվում է տո~ւն, տուն է վաճառվո~ւմ,
Եվ ձրի կտանք մայրենի լեզուն,
Որ ժառանգել ենք նախապապերից,
Եղբա՛յր, պահպանիր նաև մեր լեզուն.
Մենք մոռացկոտ ենք դարձել վերջերըս:
Մենք` հմուտ վարպետ,
Եվ մեզ ձուլում ենք աշխարհին համա՞յն,
Ամենա անշահ վաճառողի պես`
Վնաս կրելով օգուտի դիմաց:
Հիմա խոսում ենք մի օտար լեզվով,
(Ունենք մենք նաև երկրորդ հայրենիք)
Հպարտ ենք անշուշտ սեփական ազգով,
Դարձել ենք հմուտ, ճկուն ու ճարպիկ,
Մեր հագին արդեն մի ոսկեշապիկ,
Գաղթական հոր ու որդու անունից
Գրված է այսպես շապիկի վրա.
_ Սա ճանապարհն է այն ճանապարհի,
Որով կդառնա ներգաղթող թոռը
Բերելով իր հետ գտած իմաստը`
Տուն վերադարձի:



2008/թ Գրեթե չխմբագրված տարբերակ
Գարմար

Փուչիկը

Կախարդանքի պես

Մարդիկ սիրում են կրկնել հաճախ,

Ծուռումուռ բառեր անհայտ մի լեզվով,

Ու զավեշտն այն է, որ հավատում են իրենց ասածին,

Եվ քանի որ ես մարդկանց ցեղից եմ,

Պիտի ունենամ իմ կախարդական բառերն աշխարհում.

Ունենամ փուչիկ,

Փուչիկի վրա աշխարհի պատկեր,

Շատ փչե~մ, փչե~մ աշխարհը թռչի,

Ու թե չթռավ, ինքս թող պայթեմ,

Թե կուզես նաև փուչիկի նման:

Գիտես, փուչիկը մարդու նման չէ,

Ոչ վիրավորվել, ոչ սիրահարվել մեր պես չգիտի,

Փչես կփչվի, ծակես կփայթի,

Երբեմն նաև թողնես կթռչի` երկինքը վկա:

Ասում են.

Աստված ստեղծեծ մարդուն իր նման ու իր կերպարով,

Մարդը ստեղծեծ աշխարհում փուչիկ,

Ու քանի որ տես, մարդը չդարձավ կատարյալ Աստված

Թող փուչիկները նմանվեն մարդկանց:

Նրանց պես ուռչեն համբավ ու փառքից,

Ծանր քսակից իրենց վեր դասեն իրենց տեսակից,

Աղբի մեջ կորած, ծաղրեն խոզերին,

Հավատան մեղքին, հավատան սիրուն:

Կախարդանքի պես

Փուչիկը թողնեմ, թող թռչի գնա,

Դառնա խաղալիք մանկանց ձեռքերում,

Զի ի սկզբանե այն խաղալիք էր,

Եվ մարդն էլ մարդ էր և ոչ թե փուչիկ,

Աստծո գործերին քիթս չեմ խոթում,

Բայց պարզ է և ինձ.

Որ ամեն մանուկ մի մեծ Աստված է,

Ամեն ինչից զատ, ամենից անկախ,

Փուչիկ նվիրեք աշխարհի բոլոր երեխաներին:

Գարմար

22/04/2011թ

Քաղաքը

Քաղաքն աղմկոտ,
Քաղաքը հզոր`
Ինձ ուղեկցում է իր փողոցներով:
Մի տեղ աղբանոց,
Մի տեղ մի դղյակ`
Բոլոր քաղաքները նման են միմյանց:
Լույսերի խաբկանք`
Գիշերը ցերեկ.
Քաղաքն աղմկոտ չի ուզում քնել,
Չգիտեմ անգամ, թե ես ե՞մ հարբած,
Թե քաղաքն ինքն է խելքը թռցրել,
Նա չի հասկանում պապերիս լեզուն`
Ես եկվոր եմ միշտ այս մեծ քաղաքում:
Ու գիտեմ հաստատ.
Ինձ չի սփոփի ոչ մի հետերա,
Զուր եմ ես խաբվում լույսի թրթիռով.
Տարբերել է պետք և լույսը լույսից:
Քաղաքն աղմկոտ,
Քաղաքը հզոր`
Ինձ ուղեկցում է իր փողոցներով,
Խաչմերուկները զուգահեռվել են,
Ու խցանումը բոլոր ձայների
Աղաղակում է`ազատագրո~ւմ:
Գովազդում են ինձ բոլոր պատերից.
Վաճառում են լույս, հույս են վաճառում,
Լույսը կանխիկով`հույսը ապառիկ:
Ուզում եմ մի պահ աչքերս փակել,
Ուզում եմ գոռալ, որ չի վաճառվում.
(Մի խաբվեք մարդիկ)
Ձրի է տրվում բոլորին հույսը,
Իսկ արևն ինքը լույս չի վաճառում,
Սպասել է պետք`նոր առավոտի:
Քաղաքը նորից ուղեկցում է ինձ
Այս է հրամցնում, այն է ցույց տալիս,
Բայց ինչպես գիտենք.
Սարքին ու շինված ամեն մի քաղաք,
Նույնիսկ այս մեկը, ինչ-որ փողոցում`
Ունի մի անշուք, կեղտոտ ջրափոս,
Միշտ քաղաք մտեք դուք այդ փողոցով,
Որ տեսնեք նրա դեմքը անշպար:

10/04/2011թ.

Բարի գալուստ

Բարի գալուստ,
Բարով եկար,
Քո առաջ միշտ դուռըս բաց է.
Անզանգ վանքի դռան նման,
Եկ աղոթենք զրույցի պես սովորական,
Բարի մարդկանց տուն եմ այսօր`
Հյուրընկալության թանգարանապետ:
Դռնապահները արձակուրդում են,
Հոգսը ննջում է քարափին մի տեղ,
Որքան եմ սիրում աշխարհը անդո~ւռ
Ժպիտը դեմքին, անկաշկանդ, անկեղծ
Այս պահը զգույշ խցկիր հոգուդ մեջ`
Խտացված բարու անցնող վայրկյանն է,
Հիշողության պես երբեմն նայիր
Գրպանում դրված լուսանկարին,
ԵՎ բարի գալուստ,
ԵՎ բարով եկար…

29/05/09թ.

Իմ թագավորությունը

(գաղութ գաղտնարան)

Իմ թագավորությունը, ոչ աթոռ ունի,
Ոչ շքեղ դղյակ, ոչ իշխանությո՛ւն,
Լոկ ազատարար մի կարողություն
ԵՎ մի զորություն` փրկել գերվածին:
Իմ թագավորությունը` կարոտի տունն է՛,
Հյուրընկալական դռները բացե՛ք,
ԵՎ իսկույն այտեղ կհայտնվեք դուք.
Ուր կարոտում էին երեկ գերվածին
Այսօր փրկվածի տուն դարձն են տոնում:
Իմ թագավորությունը պարսպապատ է,
Ես ծիածանով եմ պատել անհայտը,
Քոչվոր մի ցեղից մի ուղտ եմ վարձել,
Որ թքում է միշտ իր տիրոջ ճակտին,
Ես գոմ եմ սարքել, բայց նա սիրում է իր անապատը.
Մի թողեք տանի նա մեր սուրբ լեռը,
Իր տիրոջ տունը` տուն չուներ տե~րը,
Տատասկակեր է մեր վարձաց ուղտը,
ԵՎ ուխտադրուժ նրա այս տերը:
Իմ թագավորությունը բարեկամության դեսպանատունն է,
Վրիժառության սառը աղբյուրն է,
Ծարավ եմ եղբա~յր, ես արդարության ծարավ ե՛մ.
Թե անապատում ժայթքի մի աղբյուր
Պատրաստ եմ խմել նաև այդ ջուրը,
ԵՎ հրահեղուկ, ջրի փոխարեն,
Միայն հագեցնեմ ծարավըս արդա՛ր:
Իմ թագավորությունը, ոչ աթոռ ունի,
Ոչ շքեղ դղյակ, ոչ իշխանությո՛ւն,
Իմ թագավորությունն ունի նպատակ,
Էլ ինչ ասեմ քեզ, դու էլ գիտես այն.
Լոկ ազատարար մի կարողություն
Փրկել գերվածին` փրկիր գերվածի՛ն:

Ակրոստիքոս

(Հավերժական Հայաստան)

Հանուն մեր ազատ ապրելու կամքի`
Ապավինիր միշտ սեփական բազկիդ,
Վարգող նժույգի ռունգերի ծուխը`
Երամակների արագը բռնիր:
Րոպեն լրացավ, արդեն մի դար է`
Ժամանակներից ծեր է երկիրն իմ,
Ամեն մի քարը մի հուշարձան է`
Կանաչ մատյան է` մամռած գմբեթը:
Ակունքից բխող վճիտ հոսանքը,
Նաիրի այգու ջրվորը խոհեմ,
Հայոց հարսների մաքրության մարգը`
Ամենա մաքուր ջրով են ջրել:
Յուրաքանչյուր ոք այստեղ իր տանն է,
Ազգըս հյուրընկալ` դուռը միշտ բաց է,
Սփռոցը դարձյալ ծանրության տակ է.
Տիրուհի դե բեր գինու մեր թասը,
Անցո~րդ, ճանապա~րհ, դու իմ բարեկա~մ,
Նորից չտանես` ինձ օտար մի տեղ :

1/09/07թ.

Ճամփորդների երգը

Ոչ բողոքում ենք,

Ոչ աղոթում ենք,

Ոչ էլ հերքում ենք`

Գոյությունն Աստծո:

Ոչ իմաստուն ենք,

Ոչ նեղսրտում ենք,

Ոչ, մենք անտուն չենք`

Մեր տունն աշխարհն է,

Անցնող այս դարն է

ԵՎ Հայաստանն է`

Միակ մեր տունը ;

Մենք հանդիպում ենք,

Երբ կարոտում ենք,

Սեղան ենք բացում

Կանաչ մի դաշտում,

ԵՎ այս կենացով,

Այս դատած հացով,

Օրհնում ենք կյանքը.

Թող օրհնյալ լինի և ճանապարհը,

Բարի ճանապարհ,

Բարի վերադարձ:

10/4/09թ.

Կարոտի բազմահուզումը

ԵՎ ինձ որտեղից այսքան հայերեն,

Ո՞վ ինձ նվիրեց կարոտը այս մեծ,

Հոգուս բազմադուռ դարակներում դեռ.

Լսվում է ծանոթ երգերի երգը:

Պարզ ու հասարակ մի ցավըդ տանե~մ,

Ո՞վ իր ցավի հետ իմ ցավը տարավ,

Որ թեթևացավ աշխարհի ցավը:

Հեռուն այսօր այնքան մոտիկ էր,

Այսօր վերջապես հանդիպեցին ինձ

Միմյանց կարոտած հարազատ մարդիկ,

Ովքեր բաշխեցին անչափ հայերեն`

Հայերեն ձայներ, հայերեն գույներ,

Մի պահ գրկեցի կանաչ լեռները,

ԵՎ պարզ է հիմա.

Թե ինձ որտեղից այսքան հայերեն...

15/4/09թ.

Վերադարձ

Կարոտած ձեռքեր,
Կարոտի երգեր,
Լսված արձագանք
Մեկը կերգեր`
Խելագար կյանքից
Օրօրոցային:
Ճռիկի ճռռոց,
Կամ դռան ճռռոց,
Հեռավոր երկրիս`
Ծերացած այգում,
Պտուղի կաթոց,
Որոտի պայթոց,
Մեր բարբառից բառ
Մի անհանգ երգում:
Բնության բույրեր,
Մեկը ինձ ծանոթ
Բույրով կբուրեր`
Գարունքի բույրով,
Ու պատճառը կդառնար հետևանք,
Կարոտը հեռացող թռչուն,
Ու ես կհասկանայի, որ ես այստեղ չեմ`
Ես վերադարձել եմ տուն:

3/8/06թ.

Կապույտը

Քո աչքերի գույներով, ես երկինքը ներկեցի,
Թող բոլորը տեսնեն քեզ`
Այն աչքերին, որ նայում էին հաճախ ինձ:
Քո ձեռքերի ջերմությամբ
Գարնան զեփյուռն է շոգել,
ԵՎ ինձ ծանոթ` քո վեհությամբ,
Նազով պարել ու շոգելով,
Ինքն էլ գուցե քիչ հոգնելով,
Ծոցն է մտել մերկ մի ծառի`
Մտել հոգին ու կեղևը,
ԵՎ ծաղկել է ողջ աշխարհը,
Ու բողբոջն է դարձել պտուղ,
Նայիր, տաք է և արևը`
Քո ձեռքերն են մեղավոր:
Քո խոսքերի արագությամբ,
Մեծ գետերն են գնում հավերժ,
Ժամանակն է անհետադարձ
Հոսում բոլոր ջրերի հետ:
Հնչիր, խոսի~ր, ավելի վա~րժ,
Սակայն այնպես արա, որ չհոսեն
Այս ջրերը երկինք ի վար,
Աչքերն ի վար` զույգ երկնքիդ:

07թ.

***

Ես ձեռքերիս մեջ առա գարունը,
Պարզվեց գարունը դու ես սիրելիս,
Մինչ այդ ամեն ինչ, ամեն բան նույնն էր,
Գարունն էլ գարուն էր և ուրիշ ոչինչ:
Հետո գարունը փարվեց ինձ այնպես,
Չեմ հիշում արդեն, գարունն էր թե դու էիր,
Բայց լավ հիշում եմ, դուք ինձ գրկեցիք,
Այս օտարությունից դուք ինձ փրկեցիք
Հարազատորեն փարվելով հոգուս:
Ես ձեռքերիս մեջ առա գարունը,
Պարզվեց գարունը դու ես սիրելիս:

12/06/06թ.

Հավաքարարը

Հին ու նոր օրվա փոշին կուտակվել
Նստել է դարի կողերի վրա,
Մարդիկ հոգնել են սրբե~լ ու սրբե~լ,
Մարդիկ վարժված են կուտակել միայն,
Անպետք մի իր դեն նետել շտապ`
Վատ հիշողություն լինի թե մի լաթ,
Մեկ է հաշիվը, պետք է դեն նետել,
Սիրելուց հետո դեն նետել սերը,
ԵՎ մաշված շորը և կորած գուլպին,
Ինչ հեշտ է կյանքում այս դեն նետելը,
Ուրիշի այգում թողնել փախչելը,
Ուրիշի խղճին թողնել թռչելը.
-- Թող այլոք մաքրեն մենք շտապում ենք:
Ինչ լավ է, որ կա նաև պատճառը`
Անձրևանոցը իրավիճակի,
Բայց ինչ անել, երբ առանց պատճառի
Փոշին նստում է մարդու հոգու մեջ,
ԵՎ խախտում օրենքը ազատ շնչելու:
Իսկ հավաքարարը սրբո~ւմ է սրբո~ւմ,
Գոգնոցի փոշին` դարի նստվածքն է,
Որ շաղ է տալիս մայթերի վրա,
Նույն փոշին տալիս ու փոշի առնում,
Իսկ աշխատավարձը.
Խախտված օրենքի` ազատ շնչելու
Հոգում նստած փոշին է դարձյալ:

13/10/08թ.


Շարունակություն...

Ես կրկնում եմ,
Ինձ կրկնում են,
Այն ինչ գրում եմ
Արդեն գրել են:

Նույն լեռը տանող
Բազում ուղիներ` արահետներ կան,
Որոնց սկիզբն ու վերջը չգիտեմ,
Նաև չգիտեմ.
Թե ով է գծել արահետը այս,
Որով ես հիմա բարձրանում եմ վեր,
Դեպի իմ լեռը` բաղձալի կետը`
Ներդաշնակության դիտակետը շեն:

Շարունակող եմ...
Թող շարունակեմ.
Սիրում եմ ծնվող առավոտները,
Անցած ձմեռը` հաջորդ գարունը,
Քո սիրո տունը` մայրամուտները,
Մեր ժառանգություն` Արարատ լե~ռը,
Արագությունը, վայրկյանը , դարը,
Ապրող պտույտը` մոլորակը ողջ:

Շարունակող եմ...
Թող շարունակեմ.
Ես նորօրյա պատշար եմ գուցե,
Չգիտեմ ով է հիմքը կառուցել,
Իմ շինաքարն եմ դնում հին պատին
ԵՎ ավելացնում` կառուցվող երգի
Բարձրությունը վեհ` շարունակելին...

12/6/09թ.

Կուռքերի մահը

Աստվածների երկրպագման զոհասեղան
Չենք կառուցում վաղուց արդեն,
Բայց ինչևէ դեռ կուռքեր կան,
Որոնց պետք չէ այսպես պաշտել`
Արձան սարքել ու դամբարան:
Աստվածները դարձան Աստված.
Ու ճիշտ է սա.
Բայց ինչու ենք պաշտում մարդկանց,
ԵՎ անարժան մարդկանց նաև:
Աստծո գործը բարությունն է`
Թող չծնվի նոր մի Կայեն,
Մենք չենք փոխվել մենք դեռ նույնն ենք,
Փոխվեց միայն Աստծո դերը`
Նա բարի է ամբողջովին:
Դարեր առաջ, դարեր հետո,
Կուռքեր կային ու կլինեն,
Եկան, կգան, կանցնեն հերթով,
Ու մենք նրանց պիտի պաշտենք,
Ինչպես հնում աստվածներին`
Խոնարհումով մի ծիսական:
Ըստ մեզ տրված <<անտիպ վեպի>>
Պիտի դարձնենք մարդուն Աստված
Երկրպագենք անմնացորդ,
Թե չէ հանկարծ կբարկանան,
(Վերևներում) մարդիկ անցորդ,
Ու կպատժեն երկրպագման:
Բայց այս անգամ մարդակերպ առնետների
Պիտի պաշտենք.
Նրանց պիտի շատը ներվի
Քիչը դառնա անխախտ օրենք,
Նրանց կյանքը չափանիշն է,
Որին պետք է միայն ձգտել,
Ճշմարտության նման (ճիշտ) է,
Նրանց ամեն խոսքը անտեր:
Ու մենք կույր ենք, որ չենք տեսնում
Կուռքերի սովորական մարդ լինելը:

Պատվանդանը լքած կուռքը ուր է հիմա,
Կամ բուրգերում եգիպտական,
Կամ էլ անհետ կորած է նա:

Ծափահարենք հեռացողի~ն,
Հիշողության նման արձան
Չեն կառուցել երբեք մարդիկ,
Ուրեմն փառք վարպետներին,
Ովքեր միայն խաչ են տաշում`
Կարծր քարին:

1/4/09թ.

Ժամանակը

Ամեն ժամ ունի իր ժամանակը`
Հաշվված վայրկյաններ,
Անցնող ակնթարթ:
Ժամանակը` հորինված տիրույթ,
Ապրելով, դանդաղ մենք վատնում ենք այն,
Իսկ նա երբևէ պիտի սպանի
Իրեն հորինող հպատակներին:

18/02/09թ.

Խաչմերուկներ

Բախտս բախվեց ճանապարհին,
Արագության չարաշահման գործոնն եմ ես:
Վթարային այս աղմուկի ռետինն առած.
Վատ մտքերի տարատեսակ ձայնն եմ ջնջում,
Որ դու մի օր կյանքից հոգնած
Չբողոքես հենց նույն կյանքին,
Ով քեզ տվեց կյանքն`
Ապրելու բարձր պատիվ:
Լապտերային զուսպ հայացքում
Կանգառային սպասումի ձանձրույթ կա դեռ,
Ժամանակը բախվեց բախտիս,
Բախտս հատվեց ճանապարին,
Ու մտքերի հրվանդանում
Ես խավարն եմ փորձում ցրել կանգառների,
Իմ ձեռքերով և օգնությամբ լապտերների,
Որտեղ դու միշտ սպասում ես
Երթուղային երջանկության ժամանմանը:
Ճանապարհի զուգահեռվող հատման կետն եմ`
Ես ակունքն եմ ապրող սիրո,
ԵՎ հրճվանքի աղբյուր եմ ես,
Դու մնայուն հավատալիք`
Անանցողիկ նազանք ես դու:
Մեր հանդիպման վայրը այսօր խաչմերուկն է,
Ուրեմն փառք ճանապարհին, որը ունի
Միմյանց հատման և հանդիպման կարողություն:

8/06/09թ.

Այժմ և հետո

Այժմ այս պահի վկան եմ`
Անցնող վայրկյանի ականատեսը:
Զգում եմ ժամի զարկերակը
ԵՎ հասկանում եմ,
Որ եղանակը արևային է,
Ու դու քայլում ես թռչելու նման,
Թեթև ես ինչպես փետուրը քամու,
Այժմ փողոցը քեզ է պատկանում,
Երգիս մշտաշտապ տևողությունը
Բազմակետում ես կտկտոցներով...
Ու ես հավատում եմ, որ դու.
Այժմ և հետո և հավիտյանըս`
Գեղեցիկ ես դու...

17/06/09թ.

Առավոտ

Ջութակի պես նուրբ այս առավոտը
Գրկեցի մի օր ու հետըս տարա,
Ես չգիտեի և ոչ մի նոտա,
Բայց ոնց էր սահում աղեղը արա~գ,
Լարերի վրով բարձր հոսանքի,
Կուտակումներից բոլոր ձայների
Ինձ դուր էր գալիս միայն այս ձայնը`
Ջութակի պես նուրբ այս առավոտի:

2008թ.

Երեկ ու այսօր

Ես այնքան շատ եմ,
Շատ եմ եղել ես,
Ու դեռ կլինեմ
Դեռ ես չեմ հատել,
Ես դեռ չեմ վատնել
Իմ ժամանակը:
Ու դու միակն ես
Ում ես չեմ ասել,
Որ ես կարող եմ`
Հողմերը սանձել,
Սրտաբուխ հրճվել,
Մանկան պես լացել,
Ձայնի պես լռել,
Գոռալ համրի պես:
Ես այնքան շատ եմ,
Շատ եմ եղել ես,
Հաճախ այրվել եմ
Խարույկի նման,
Կամ մոմի նման,
Լույս եմ տվել ձեզ,
Ու ես շատ գոհ եմ,
Որ չեք հանգցրել
Կրակըս ջրով,
ԵՎ մոմըս թողել եք
Մինչև հաջորդ լույս,
Կանացի մի շունչ է մարել ինձ զգույշ,
Որ նորից վառի մութն ընկնելուն պես:
Ես այնքան շատ եմ,
Շատ եմ եղել ես,
Այն բառերի պես,
Որոնք չեն ասվել,
Որ կուտակվելով երգ դառնան մի օր,
Ու խոսեն, խոսեն ինձանից առաջ,
Բազմակետելով առաջ ու հետո...
Ես այնքան շատ եմ,
Շատ եմ եղել ես,
Կարողացել եմ ցասումըս զսպել,
Ճիշտ մինչ այն պահը`
Երբ հրաբուխն է զարթնում խոր քնից:
Ես կարողացել եմ երազներ հսկել,
Որ այնտեղ երբեք, ոչ ոք չմտնի
Ու ձեր անուրջը սովորի թռչել,
Ծեր ձանձրույթը սովորի հրճվել,
Ես աղմուկը ռետինով եմ ջնջել,
Որ կարողանաք ձայնով նկարել,
Ներկով սուզվել հոգու ջուրը ջինջ,
Թանաքով հպվել նրանց շուրթերին,
Ում կարոտը ձեր կարոտի պես
Կարողանում է համբուրել թուղթը:
Ես այնքան շատ եմ,
Շատ եմ եղել ես,
Ու դու միակն ես
Ում ես չեմ ասել.
Որ ինչպես երեկ,
Ես այսօր ևս կարող եմ սիրել:
26/10/06թ.